از جمله رایج‌ترین دعاوی در دادگاه‌های خانواده مباحث مربوط به حضانت است که چالش‌های زیادی را برای طرفین به وجود می‌آورد. برای آشنایی بیشتر با مباحث مربوط به حضانت این مقاله را با نکات وکیل پایه یک دادگستری در امور حضانت مورد بررسی قرار می‌دهیم.
وکیل خانواده در بیان مبحث حضانت فرزند
یکی از آثار طلاق زن و شوهر از یکدیگر، وضعیت فرزندان و نگهداری از آن‌هاست که طبق قانون تحت عنوان حضانت از آن‌ها یاد می‌شود. حضانت در برخی از واقع به عهده مادر و در برخی دیگر به عهده پدر است. در عین حال باید توجه داشت که صرف وقوع طلاق میان زوجین مساله حضانت را به وجود نمی‌آورد. در این مطلب با تبیین این مفهوم قصد داریم به نکات وکیل خانواده در بیان مبحث حضانت فرزند بپردازیم.
حضانت به چه معناست؟
حضانت در مفهوم به معنای نگهداری، مراقبت و تربیت طفل است. در عالم حقوق نیز به همین مفهوم به کار می‌رود. وجود مفاهیم متعدد در حقوق، گاهی موجب اشتباه در معانی و کاربرد مفاهیم مختلف می‌شود. با این توضیح که یکی از مفاهیم دیگری که در رابطه با فرزندان به کار می‌رود، ولایت بر فرزندان است که تفاوت اساسی با حضانت دارد. به دلیل عدم آگاهی کافی از قوانین و قواعد حقوقی در بسیاری از موارد این دو مفهوم با یکدیگر مشتبه می‌شوند.
ولایت بر فرزند چیست؟
طبق قانون پدر و جد پدری بر فرزندان ولایت دارند. این مفهوم در ماده 1181 قانون مدنی این گونه بیان شده است: «هر یک از پدر و جد پدری، نسبت به اولاد خود ولایت دارند.»
این امر نشان می‌دهد که ولایت فرزندان اعم از دختر یا پسر با پدر و جد پدری‌ست. گرچه حضانت آن‌ها با مادر باشد. این ولایت در امور مختلفی دلالت دارد. برای مثال یکی از نمونه‌های ولایت پدر و جد پدری بر فرزند دختر، دادن اجازه ازدواج است.
تفاوت ولایت و حضانت
همان‌طور که بیان شد، مفاهیم حقوقی را نباید با یکدیگر خلط کرد. در نتیجه لازم است با هر یک از این مفاهیم آشنایی کافی داشته باشید. حضانت صرفا جنبه نگهداری از طفل را شامل می‌شود، علاوه بر اینکه بر اساس ولایت ممکن است، امور مالی او بر عهده پدر و جد پدری باشد.
موارد حضانت
وضعیت حضانت فرزندان در شرایط مختلفی قابل بررسی است. به صورت عمومی و در زمانی که زن و شوهر با یکدیگر به صورت مشترک زندگی می‌کنند، حضانت بر عهده هر دو طرف است.
در صورتی که زوجین به هر دلیلی اعم از طلاق، جدایی یا فوت، جدای از یکدیگر زندگی کنند، وضعیت حضانت تغییر می‌کند.
در مورد جدایی می‌توان گفت، جدایی مفهومی گسترده‌تر از طلاق دارد. با این وصف که زن و شوهر می‌توانند بدون اجرای احکام طلاق به دلیل وجود برخی مشکلات در دو محل سکونت مجزا زندگی کنند. این وضعیت نیز مانند طلاق یا فوت، مبحث حضانت را به وجود می‌آورد.
حضانت فرزند پسر
حق حضانت والدین
به طور کلی می‌توان گفت حضانت حق و تکلیف والدین به شمار می‌رود و در صورت امتناع از آن دادگاه طرف را ملزم به نگهداری از فرزند می‌نماید.
به صورت عمومی حضانت فرزند دختر و پسر تا ۷ سالگی به عهده مادر و پس از ۷ سالگی تا زمان سن بلوغ به عهده پدر است. سن بلوغ طبق قانون برای دختر ۹ سال و برای پسر ۱۵ سال در نظر گرفته شده است.
این مورد، یک قاعده کلی به شمار می‌رود و در صورتی که صلاحیت پدر یا مادر برای نگهداری از طفل احراز نشود، دادگاه طبق مصلحت طفل عمل می‌نماید.
حق حضانت فرزند در صورت فوت پدر
یکی از موارد پر چالشی که در عرف مطرح می‌شود، حق حضانت فرزند پس از فوت پدر است. به این صورت که با وجود مادر، حضانت فرزند با پدر بزرگ یا جد پدری واگذار می‌شود. در حالی‌که این تفکر عرفی کاملا اشتباه است. این امر مربوط به ولایت است و نه حضانت. در این مباحث بهتر است از وکیل خانواده مشورت بگیرید.
قانون مدنی، در ماده ۱۱۷۱ در این باره مقرر می‌دارد: «در صورت فوت یکی از پدر یا مادر حضانت با دیگری است.»
با این توصیف باید گفت، در صورتی که پدر فوت نماید، حضانت طفل با مادر است مگر اینکه عدم صلاحیت او احراز شود و این امر در شرایطی ممکن است که پدر بزرگ طفل عدم صلاحیت مادر را ثابت نماید.
حق حضانت در صورت جدایی یا طلاق زوجین
در موارد جدایی یا طلاق، بر اساس قاعده عمومی یعنی تولد تا ۷ سالگی به عهده مادر و ۷ سالگی تا بلوغ به عهده پدر حضانت داده می‌شود.
ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی در این بار اعلام می‌دارد: «برای حضانت و نگهداری طفلی که ابوین او جدا از یکدیگر زندگی می کنند، مادر تا سن هفت سالگی اولویت دارد و پس از آن با پدر است.
تبصره – بعد از هفت سالگی در صورت حدوث اختلاف، حضانت طفل با رعایت مصلحت کودک به تشخیص دادگاه می باشد.»
حق حضانت مادر
موارد سقوط حق حضانت
با وجود اینکه قانون موارد حضانت را به روشنی بیان کرده است ولی وجود شرایطی می‌تواند حق حضانت را از هر یک از آن ها سلب نماید. این موارد طبق قانون مشخص شده‌اند:
۱-جنون یا ازدواج مجدد مادر:
در صورتی که مادر در دوره حضانت یعنی از تولد تا ۷ سال، دچار جنون شود یا ازدواج مجدد نماید، حضانت از وی ساقط می‌شود.
ماده ۱۱۷۰ قانون مدنی: « اگر مادر درمدتی که حضانت طفل به او است مبتلا به جنون شود یا به دیگری شوهر کند حق حضانت با پدر خواهد بود.»
۲- به خطر افتادن سلامت طفل در اثر عدم مراقبت
ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی در این باره مقرر می‌دارد: «هر گاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست، صحت جسمانی و یا ترتیب اخلاقی طفل در معرض خطر باشد، محکمه می تواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای رئیس حوزه قضائی هر تصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند, اتخاذ کند.»
مواردی که می‌تواند مستند سلب حضانت قرار گیرد، به این شرح است:
- اعتیاد زیان آور به الکل، مواد مخدر و قمار
- اشتهار به فساد اخلاقی و فحشا
- ابتلا به بیماری های روانی با تشخیص پزشکی قانونی
- سوءاستفاده از طفل یا اجبار او به ورود در مشاغل ضداخلاقی مانند فساد و فحشا، تکدی گری و قاچاق
- تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف
آثار حضانت
با توجه به نکات وکیل خانواده در بیان مبحث حضانت فرزند، باید توجه داشته باشید که حضانت علاوه بر اینکه حق به‌شمار می‌رود، تکلیف والدین نیز هست. با این وصف که هر یک از زوجین نمی‌توانند با داشتن شرایط کافی برای حضانت فرزند خود، از آن سربازنند. با این وصف دادگاه می‌تواند وی را الزام به نگهداری از فرزند خود نماید و در صورتی که امکان‌پذیر نشد، به خرج او فرزند را به دیگری بسپارد.
ماده ۱۱۷۲ قانون مدنی این مساله را مورد توجه قرار داده است:
«هیچ یک از ابوین حق ندارند در مدتی که حضانت طفل به عهده آن‌ها است، از نگهداری او امتناع کند. در صورت امتناع یکی از ابوین، حاکم باید به تقاضای دیگری یا تقاضای قیم یا یکی از اقربا یا به تقاضای مدعی‌العموم نگهداری طفل را به هر یک از ابوین که حضانت به عهده اوست الزام کند و در صورتی که الزام ممکن یا موثر نباشد حضانت را به خرج پدر و هرگاه پدرفوت شده باشد به خرج مادر تامین کند.»
آموزش دامن کلوش برای خانم ها